اصطلاح «کتواک» (Catwalk) یکی از واژگان انگلیسی است که در زبان فارسی با دو کاربرد کاملاً متفاوت و در حوزههایی کاملاً مجزا به کار برده میشود. این ابهام معنایی، درک دقیق آن را منوط به توجه به بافتار و زمینهای میکند که کلمه در آن استفاده شده است. ریشهشناسی این اصطلاح در هر دو حوزه، ارتباط آن را با یک «گذرگاه» یا «مسیر» نمایان میسازد، اما هدف و ماهیت این مسیرها از یکدیگر به شدت متفاوت است.
در حوزه مد، «کتواک» از «راه رفتن گربهسان» (Cat Walk) وام گرفته شده و به شیوه خاص راه رفتن مدلها بر روی صحنه نمایش مد اطلاق میگردد. این واژه نمادی از زیبایی، هنر و غرور در صنعت فشن است. در مقابل، در حوزه صنعت و ساختوساز، «کتواک» به یک سازه فیزیکی اشاره دارد که به عنوان راهرو یا گذرگاه در ارتفاعات مورد استفاده قرار میگیرد و نمادی از کارایی، ایمنی و دسترسی است.
هدف از این گزارش کارشناسی، ارائه تحلیلی جامع و بیطرفانه است که فراتر از یک تعریف ساده، به ابعاد تاریخی، فنی و کاربردی هر یک از این مفاهیم میپردازد. این گزارش با روشن ساختن این ابهام معنایی، به مخاطب کمک میکند تا درکی عمیق و تخصصی از هر دو کاربرد این واژه به دست آورد و در نهایت، با یک تحلیل تطبیقی جامع، تفاوتهای بنیادین آنها را برجسته سازد.
کتواک در دنیای مد و فشن
۱.۱. تعریف و ساختار یک نمایش مد «کتواک» در دنیای مد به یک نمایش تجاری و هنری اطلاق میشود که در آن مدلها با راه رفتن بر روی یک سکوی مرتفع، جدیدترین کلکسیونهای لباس، کفش و اکسسوریهای طراحان را به نمایش میگذارند. این سکو که به آن «رانوی» (Runway) یا «رمپ» (Ramp) نیز گفته میشود ، بستر اصلی معرفی ترندها، ایدههای نو و خلاقیتهای طراحان به مخاطبان، خریداران و منتقدان است.
شکلگیری صحنه کتواک یک فرآیند پیچیده و هنری است که با توجه به تم و مفهوم کلکسیون طراحی میشود. از نظر طراحی، صحنههای کتواک در اشکال گوناگونی ساخته میشوند. مسیرهای مستقیم (I-شکل) سادهترین و متداولترین نوع هستند که مدلها از یک انتها وارد و از انتهای دیگر خارج میشوند. در برخی موارد، برای نمایشهای بزرگتر، از استیجهای T-شکل استفاده میشود که امکان حرکت همزمان بیش از یک مدل را فراهم میآورد. طرحهای حلقوی یا دایرهای نیز به مدلها اجازه میدهند چندین بار در مسیر حرکت کنند و از زوایای مختلف دیده شوند. ابعاد این سکوها نیز استاندارد مشخصی دارد؛ طول آنها معمولاً بین ۷ تا ۶۰ متر و عرضشان بین ۱.۲ تا ۲.۴ متر است. نورپردازی و سیستمهای صوتی نیز اجزای حیاتی این نمایشها هستند که با تم و مفهوم کلکسیون هماهنگ میشوند تا تجربهای منحصربهفرد برای تماشاگران خلق کنند.
محل برگزاری نمایشهای کتواک نیز
اهمیت دارد. اغلب این رویدادها در فضاهایی مانند سالنهای تئاتر برگزار میشوند که امکانات لازم برای پشتیبانی فنی از جمله کنترل صدا، نور و فضای کافی برای تیمهای پشت صحنه را فراهم میکنند.
۱.۲. نقش و اهمیت نمایشهای کتواک
نمایشهای کتواک فراتر از یک رویداد ساده برای نمایش لباس عمل میکنند و نقش حیاتی در اکوسیستم صنعت مد ایفا میکنند. این سکوها به عنوان یک بوم خلاقانه برای طراحان عمل میکنند تا جدیدترین آثار خود را به نمایش بگذارند. بسیاری از لباسهایی که در کتواکها دیده میشوند، ممکن است برای بازار روزمره مناسب نباشند، اما نماد نوآوری و دیدگاه هنری طراح به حساب میآیند و مفهوم کلکسیون را به طور کامل منتقل میکنند.
یکی از مهمترین تحولات در نقش کتواک، تغییر کارکرد آن از یک رویداد صرفاً فروشگاهی به یک استراتژی بازاریابی چندلایه و ابزار قدرتمند برندسازی است. در اوایل دهه ۱۹۰۰، خردهفروشان آمریکایی مفهوم کتواک را با هدف اصلی جلب توجه خریداران زن و افزایش فروش مستقیم وارد صنعت کردند. این رویدادها در ابتدا در فروشگاههای بزرگ یا هتلها برگزار میشدند و هدف اصلی آنها فروش مستقیم محصولات بود. با گذشت زمان، کارکرد کتواک از یک فرآیند کاملاً «معاملهمحور» به یک فرآیند «برندمحور» تغییر کرد. امروزه، بسیاری از لباسهای نمایشدادهشده در کتواکها به صورت مستقیم فروخته نمیشوند، بلکه به طور مجدد بستهبندی شده و برای نمایشهای دیگر نگهداری میشوند.
این تغییر کارکرد نشان میدهد که کتواک به یک «نقطه تماس» کلیدی در «سفر مشتری» تبدیل شده است. هدف اصلی آن دیگر فروش فوری نیست، بلکه ایجاد وفاداری قوی به برند، افزایش اعتبار و خلق
مزیت رقابتی در بلندمدت است. برگزاری این رویدادها در هفتههای مد مطرح جهان مانند پاریس، میلان و نیویورک، اعتبار بالایی برای برند به ارمغان میآورد و پوشش خبری گستردهای را از سوی رسانهها و خبرنگاران
تضمین میکند. حضور افراد مشهور و سلبریتیها در ردیف اول، به افزایش این پوشش خبری کمک شایانی میکند و توجه میلیونها نفر را در سراسر جهان جلب مینماید.
۱.۳. مدلهای کتواک و شیوه راه رفتن آنها
مدلهای کتواک نقش اصلی را در این نمایشها ایفا میکنند و ویژگیها و مهارتهای خاصی دارند که آنها را از سایر مدلها متمایز میسازد. به صورت سنتی، استانداردهای سختگیرانهای برای انتخاب مدلهای کتواک وجود داشته است؛ این مدلها اغلب قد بلند (حدود ۱۸۰ سانتیمتر یا ۱.۷۵ تا ۱.۸۲ متر) و اندام بسیار باریک و سایز ۳۶ دارند. با این حال، در سالهای اخیر شاهد تغییر در این استانداردها بودهایم. برخی از نمایشها به استقبال مدلهای با اندام «نرمالتر» رفتهاند و حتی چهرههای متفاوتی را انتخاب میکنند که نیازی به پوست بینقص ندارند. این تغییر در صنعت، نشاندهنده تلاشی برای انعکاس تنوع بدنی و نژادی در جامعه است. این امر نشان میدهد که صنعت مد در حال تطبیق با انتظارات اجتماعی مدرن برای فراگیری (Inclusivity) است و از کتواک به عنوان یک ویترین برای بیان این پیامهای اجتماعی استفاده میکند.
تفاوت اصلی بین مدلهای کتواک و مدلهای عکاسی در ماهیت کارشان نهفته است. مدل کتواک باید تواناییهای فیزیکی بالایی داشته باشد؛ این مدلها باید بتوانند با تسلط کامل بر روی صحنه حرکت کنند، بچرخند، بایستند و لباس را در حین حرکت به نمایش بگذارند. محل کار اصلی آنها در «هفتههای مد» است. در مقابل، مدلهای عکاسی بیشتر بر ژست گرفتن در مقابل دوربین متمرکز هستند و با استفاده از فیگور و بیان خود، محصول را به بهترین شکل ممکن تبلیغ میکنند.
شیوه راه رفتن روی رانوی که به آن «کتواک واک» (Catwalk Walk) گفته میشود، یک مهارت فنی و هنری است. این شیوه به صورت خاص و اغراقآمیز، با قدمهای بلند و ضربدری انجام میشود؛ به طوری که یک پا جلوی پای دیگر قرار میگیرد. این نوع حرکت، چرخش خاصی در لگن ایجاد میکند و ظاهری مغرور و متکبر به مدل میبخشد، که الهامبخش نام «کتواک» است. مدلها باید با قامتی صاف، شانهها رو به عقب و چانه کمی پایین راه بروند و نگاه خود را روی یک نقطه ثابت نگه دارند. حالت چهره آنها معمولاً خنثی است و از لبخند زدن پرهیز میکنند تا با تم لباس هماهنگ باشند.
کتواک در حوزه صنعتی و ساختوساز
۲.۱. تعریف و کاربرد در محیطهای صنعتی در محیطهای صنعتی و ساختوساز، اصطلاح «کتواک» به معنای یک سازه فیزیکی است که برای دسترسی افراد به فضاهای کاری مرتفع طراحی شده است. این سازهها که به آنها «راهروهای دسترسی» یا «پل عابر صنعتی» نیز گفته میشود،
جایگزینهای دائمی و ایمنتری برای داربستها و بالابرهای موقت هستند و معمولاً از موادی مانند فلز، پلاستیک یا فایبرگلاس ساخته میشوند.
کاربردهای این سازهها بسیار گسترده و در صنایع مختلفی مشاهده میشود. اصلیترین عملکرد آنها فراهم کردن دسترسی ایمن و آسان برای بازرسی، نگهداری و تعمیر تجهیزات، سازهها و ماشینآلات است. به عنوان مثال، از کتواکهای صنعتی در کارخانهها و خطوط تولید برای مشاهده و نظارت بر فرآیندها استفاده میشود. در انبارها، این راهروها به کارگران امکان دسترسی به قفسههای بلند برای برداشتن دستی کالاها را میدهند. همچنین، از این سازهها در زیر پلها، بالای نوارهای نقاله، در تأسیسات نفتی و حتی برای دسترسی به تابلوهای بزرگراهی استفاده میشود.
۲.۲. مشخصات فنی و مواد سازنده
طراحی و ساخت کتواکهای صنعتی کاملاً بر اساس اصول مهندسی و با تأکید بر عملکرد، دوام و ایمنی صورت میگیرد. این سازهها معمولاً از مواد مختلفی ساخته میشوند که هر کدام ویژگیهای خاص خود را دارند. فولاد یکی از متداولترین مواد برای ستونهای نگهدارنده است، اما ممکن است مستعد اکسیداسیون باشد، مگر اینکه با پوشش گالوانیزه محافظت شود. آلومینیوم به دلیل وزن کم، استحکام و مقاومت در برابر خوردگی نیز گزینه محبوبی است. سایر مواد شامل پلاستیکهای قالبگیریشده برای سطوح، و کامپوزیتهایی مانند فایبرگلاس تقویتشده برای مقاومت در برابر عوامل محیطی خاص مانند آتش یا اشعه ماوراء بنفش هستند.
ابعاد این سازهها نیز بر اساس کاربردشان تعیین میشود. عرض آنها معمولاً بین ۱۸ تا ۴۸ اینچ (تقریباً ۴۵ تا ۱۲۲ سانتیمتر) است. سطوح کتواکها نیز میتوانند به اشکال مختلفی باشند؛ سطوح یکپارچه، سطوح مشبک (برای عبور نور، مایعات و هوا) و سطوح سوراخدار. برای افزایش اصطکاک و جلوگیری از لغزش کارگران، ممکن است بافتهای برجسته روی سطوح آنها اعمال شود. پوششهای سطحی مانند رنگ، پوشش پودری (Powder Coating) و گالوانیزاسیون نیز برای افزایش مقاومت در برابر خوردگی و بهبود دید استفاده میشوند.
۲.۳. الزامات ایمنی و استانداردها
مهمترین وجه تمایز کتواک صنعتی از نوع مد، تمرکز بیچون و چرای آن بر ایمنی است. برخلاف نمایشهای مد که زیباییشناسی در آنها اولویت بالایی دارد، کتواکهای صنعتی باید به گونهای طراحی شوند که محیطی کاملاً امن برای کارگران فراهم کنند.
این سازهها با ویژگیهای ایمنی متعددی مجهز میشوند. نردههای محافظ (Guardrails) یک ویژگی اجباری برای جلوگیری از سقوط افراد از ارتفاع هستند. در لبههای راهروها، صفحات پنجهای (Toeboards) نصب میشود تا از سقوط ابزار و مواد به طبقات پایینتر جلوگیری کند. سطوح ضد لغزش نیز برای افزایش ایمنی کارگران، به ویژه در محیطهای مرطوب یا روغنی، ضروری است. طراحی و اجرای این سازهها باید کاملاً مطابق با مقررات ملی ساختمان و استانداردهای عمومی ایمنی و بهداشت صنعتی باشد. همچنین، استفاده از کفشهای ایمنی استاندارد با ویژگیهایی مانند مقاومت در برابر ضربه و لغزش برای کار بر روی این سازهها حیاتی است.
تحلیل تطبیقی و نتیجهگیری
۳.۱. مقایسه جامع دو مفهوم «کتواک» تحلیل دو کاربرد متفاوت از اصطلاح «کتواک»، یک پدیده جذاب زبانی را آشکار میکند. در حالی که در یک حوزه به معنای «راه رفتن گربهسان» به عنوان نمادی از زیبایی و هنر به کار میرود، در حوزه دیگر به معنای «راهروی صنعتی» به عنوان نمادی از کارایی و ایمنی است. این تضاد بنیادین نشان میدهد که چگونه یک واژه میتواند دو دنیای کاملاً نامرتبط را زیر یک نام واحد گرد هم آورد و درک صحیح آن تنها با شناخت بافتار کاربردیاش ممکن است. در جدول زیر، به مقایسه جامع این دو مفهوم پرداخته شده است:
معیار مقایسه کتواک در دنیای مد و فشن کتواک در حوزه صنعتی و ساختوساز
هدف اصلی
نمایش هنر و خلاقیت طراح، برندسازی و معرفی ترندهای جدید
فراهم کردن دسترسی ایمن و دائمی برای بازرسی و نگهداری
محیط کاربرد
رویدادهای مد مانند هفتههای مد، سالنهای تئاتر، استودیوها
کارخانهها، انبارها، زیر پلها، تأسیسات صنعتی
طراحی
مسیرهای مستقیم، T-شکل و حلقوی با تمرکز بر زیباییشناسی
سازههای فلزی و کامپوزیتی با تمرکز بر عملکرد و ایمنی
نقش فرد
مدل با مهارتهای فیزیکی برای نمایش لباس و حرکات هنری
کارگر با تجهیزات ایمنی برای انجام وظایف نگهداری
اهمیت زیباییشناسی
بسیار مهم (پایهای برای نمایش)
اولویت پایین، تمرکز بر کارایی و ایمنی
مواد سازنده
عمدتاً از چوب و فلزات سبک برای پلتفرمهای موقت
فولاد، آلومینیوم، فایبرگلاس با دوام بالا