شرح و تفسیر ماده یک قانون مجازات اسلامی
ماده ۱- قانون مجازات اسلامی مشتمل بر جرایم و مجازات های حدود، قصاص، دیات و تعزیرات، اقدامات تأمینی و تربیتی، شرایط و موانع مسئولیت کیفری و قواعد حاکم برا آن ها است.
شرح و تفسیر:
این ماده بیانگر گستره حقوق جزا می باشد و تعریفی از قانون مجازات اسلامی را بیان ننموده است و صرفا به ذکر مصادیق مندرج در قانون بسنده کرده است.
در این ماده اینگونه بیان شده است که:
◇ قانون مجازات اسلامی شامل موارد ذیل می باشد: • جرایم
• مجازات ها(حدود، قصاص، دیات و تعزیرات)
• اقدامات تأمینی و تربیتی
• شرایط مسئولیت کیفری
• موانع مسئولیت کیفری
• قواعد حاکم بر شرایط و موانع مسئولیت کیفری
◇ در این قانون اقدامات تأمینی و تربیتی که در ماده یک به آن اشاره شده است صرفا برای اطفال (سنین ۹ تا ۱۵ سال) و نوجوانان (سنین ۱۶ تا ۱۸ سال) و مجانین قابل اعمال می باشد و سایر مجازات ها فقط برای اشخاص دارای مسئولیت اعمال می گردد. به عبارت دیگر اقدامات تأمینی و تربیتی ناظر به اطفال و نوجوانان مرتکب جرم است بنابراین بزرگسالان را شامل نمی شود.
• قانون اقدامات تأمینی و تربیتی مصوب سال ۱۳۳۹ به موجب قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲ به طور صریح نسخ گردیده است به این دلیل که، در قانون جدید دو واکنش (مجازات ها و اقدامات تأمینی و تربیتی) پیش بینی شده که در ماده یک این قانون بیان گردیده است.
◇ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲ شامل مجازات های بازدارنده نمی گردد. زیرا در این قانون، مجازات های بازدارنده از انواع مجازات ها حذف شده به همین دلیل ماده یک نیز مجازات های بازدارنده را در ردیف مجازات ها احصاء ننموده است.
◇ شرایط مسئولیت کیفری که در این ماده به آن اشاره شده است یعنی آنچه که باعث قابلیت انتساب جرم به شخص می گردد، به همین دلیل برای مثال رابطه علیت از جمله شرایط مسئولیت کیفری محسوب می گردد.
◇ موانع مسئولیت کیفری بیان شده در ماده یک قانون مجازات اسلامی مصادیقی از این قبیل می باشد: • جنون
• اضطرار
• مستی
• دفاع مشروع
• امر آمر قانونی
و مانند اینها
یعنی موارد ذکر شده فوق، مانع از آن می شود که فرد دارای مسئولیت تلقی شده و مجازات گردد، به همین دلیل قانونگذار عوامل رافع مسئولیت و علل مواجهه جرم را با هم ادغام نموده و به همه ی این مصادیق عنوان واحدی به نام موانع مسئولیت کیفری داده است.
/ فائزه عوض پور /
